بهارستان انلاین – نقاشی پشت شیشه هنری است که ریشه در فرهنگ این سرزمین دارد. با این وجود کمتر اطلاعاتی از فراز و فرودهای آن به دست ما رسیده است و کمتر نامی از استادان و پیشکسوتان این هنر به یاد داریم. سعید رضاخان که پدر معنوی نقاشی پشت شیشه لقب گرفته است در این چند سال تلاش بسیاری برای ثبت اتفاقات امروز این هنر کرده است و در این راه نیز موفق ظاهر شده است. مصاحبه زیر در همین رابطه صورت گرفته است که در زیر می‌آید.
برای شروع مصاحبه با این سوال آغاز می‌کنم. چرا کمتر مطلبی از هنرمندان و نقاشان پشت شیشه داریم؟
تا آنجا که بخاطر دارم در گفتگوهایی که پیش از این با خبرگزاریها و سایت‌ها داشته‌ام مجموعه دلایلی را در این رابطه ذکر کرده‌ام. از جمله آنها اعتقادات نقاشان قدیمی بوده که نامی از خود ذکر نمی‌کردند و کمتر پای آثارشان امضا و نام و نشانی باقی می‌گذاشتند. دلیل بعدی به سطح سواد هنرمندان قدیمی باز می‌گردد که اکثر آنها کارگر و کارگرزاده بودند. به همین دلیل در آن حدی سواد نداشتند تا از خود یا همکارانشان و یا شیوه کارشان دستخطی به جا بگذارند. یک دلیل دیگر هم به نوع نگرش آنها و جایگاه اجتماعی آنها باز می‌گردد. استادکاران قدیمی تصور خاصی در مورد هنرشان نداشتند و به عنوان یک کار عادی و پیش پا افتاده به آن می‌نگریستند. شما امروز به یک گچ کار یا یک سنگ کار ساختمان نگاه کنید. هیچ امضایی در پای کارش به جا نمی‌گذارد چون تصور هنری از کار خود ندارند و یا نیازی در ماندگاری کار خود برای نسل های بعد احساس نمی‌کند. یک دلیل دیگر که از نظر بسیار مهم است به عدم ثبت تاریخی باز می‌گردد. اگر تمام دلایل ذکر شده و بسیاری از دلایل را که ذکر نشده‌اند بپذیریم این بخش عدم ثبت توسط نویسندگان بسیار پررنگ است. برای هرکدام از موردهای بالا می‌شود توجیهی آورد که شاید قابل قبول باشد اما با عدم ثبت تاریخ در نقاشی پشت شیشه به هیچ عنوان نمی‌توانیم کنار بیاییم.
این عدم ثبت تاریخی به چه معنی است؟
در فرهنگ ایران زمین بیشتر به تاریخ شفاهی و انتقال سینه به سینه اهمیت داده شده است. وقتی تاریخ ایران باستان را می‌خوانیم و به جنگ ترموپیل می‌رسیم با یک رویداد عجیب روبرو می‌شویم. وقتی با یک ایرانی در مورد سلسله جنگ های ایران و یونان گفتگو می کنیم کمتر کسی از آن مطلع است. نکته جالب توجه به ثبت وقایع جنگ ترموپیل باز می‌گردد. اگر شما اطلاعاتی در مورد این جنگ بخواهید باید به سنگ نوشته‌ها و کتیبه یونانی در نزدیکی این تنگه مراجعه کنید. یونان در آن زمان شکست سختی خورد و لئونیداس (پادشاه اول اسپارت) در همان تنگه کشته شد. با این وجود تمام کشتگان آن جنگ و مسایل مربوط به آن توسط یونانیان با کمال افتخار ثبت شد ولی ما خودمان کمتر منبعی در مورد آن داریم. چنین مطلبی در مورد بیشتر مسایل مربوط به ما صدق می‌کند. از جمله آنها همین نقاشی پشت شیشه است که در رابطه با آن توسط توسط نویسندگان هردوره هیچ ثبتی صورت نگرفته است. یعنی کسی نیامده و در مورد هنرمندان زمان خودش مطلبی بنویسد یا شیوه‌های استادکاران قدیمی را شرح دهد یا شیوه ساخت رنگ آنها را توضیح دهد. این عدم ثبت تاریخی است.
در حال حاضر چاره کار چیست؟
در حال حاضر دو کار عمده باید انجام شود. یکی به کنکاش در گذشته باز می‌گردد. به اینکه در مورد گذشتگان این هنر تحقیق شود و پیشینه این هنر برای ما روشن گردد و دیگر به هنرمندان عصر حاضر باز می‌گردد. به اینکه این هنرمندان شناسایی شوند و مسایل مربوط به آنها و رزومه آنها تکمیل شود. نوع کار و همچنین فعالیت‌هایی که انجام داده‌اند در جایی ثبت شود تا به عنوان یک سند برای نسل های آینده به یادگار بماند. این خود دو بخش دارد. یکی افراد که پیشکسوت هستند و سال های سال در این راه دود چراغ خورده‌اند و دیگری افراد جوانی که تازه پا در این پهنه گذاشته‌اند. جوانهایی که کاری خاص انجام می‌دهند و به عنوان افرادی پیشرو مطرح هستند.
چه کسی باید این کار را انجام دهد؟
بطور یقین سازمان های دولتی در ارتباط با فرهنگ و هنر و بویژه سازمان هایی که در ارتباط با نقاشی پشت شیشه هستند در اولویت قرار دارند اما در شرایط فعلی به چنین چیزی نمی‌شود دل بست. زیرا سازمان های دولتی به اندازه کافی درگیر مسایل خودشان هستند و از طرفی کسری بودجه در زمینه تحقیق و چاپ کتاب، مجالی برای این کار نمی‌گذارد. با این وجود خود هنرمندان و فعالان این رشته بهترین گزینه می‌باشند. به این معنی که سعی کنند مسایل مربوط به امروز این هنر را مکتوب کنند و برای نسل های آینده به یادگار بگذارند تا محققین در آینده با کمبود منابع روبرو نباشند. این نکته را باید مد نظر داشته باشیم که خود افراد فعال در این رشته بیشتر از همه برای آن دلسوزی می‌کنند. فقط باید کمی بصورت سیستمی کار کنند و پیش بروند.
آیا از طرف هنرمندان چنین کاری صورت گرفته است؟
من هرکدام از دوستان را که می‌بینم این درخواست را دارم تا دست به قلم شوند و بنویسند.
چه بنویسند؟
هر مطلبی را که در رابطه با نقاشی پشت شیشه به ذهنشان می‌رسد را یادداشت کنند. نخستین مطلب خاطراتی است که در این رابطه به ذهنشان می‌رسد. اگر هر کس بیاید و نحوه آشنایی اش با نقاشی پشت شیشه را بنویسد، نمایشگاه هایی را که شرکت کرده است را ذکر کند و تمام جزییات مربوط به آنها را بنویسد، طرحها و شیوه نقاشی خودش را بنویسد یک مجموعه بزرگ از اطلاعات درباره این هنر ایجاد می‌شود. در اینجا یک مطلب را به همه دوستانم یادآوری می‌کنم. می گویم : اگر یک جمع در یک زمان واحد در یکجا دور هم باشند و در مورد یک موضوع مشترک بنویسند ما دو متن یک شکل نخواهیم داشت. زیرا داشته‌های ذهنی افراد با یکدیگر متفاوت است. از طرفی نگرش هر فرد با دیگری نسبت به مسایل پیرامون بسیار فرق می‌کند. به همین دلیل نوشته‌های دوستان در مورد برگزاری یک برنامه گروهی بطور حتم متفاوت خواهد بود و این یک امتیاز است که مساله‌ای واحد از زاویه دیدهای گوناگون بررسی شود.
پس از اینکه مطالب نوشته شدند چگونه انعکاس پیدا کنند و یا اینکه برای نسل های بعد حفظ شوند؟
گروه نقاشان پشت شیشه یک سایت خبری دارد. این چنین یادداشتهایی را می‌شود در آنجا انعکاس داد. در ضمن وقتی یک شخص مدتی به نوشتن ادامه دهد؛ مجموعه‌ای از این مطالب را جمع‌آوری می‌کند که ناخودآگاه تبدیل به یک کتاب می‌شود. در حال حاضر ما با یک مشکل بزرگ روبرو هستیم و آن هم کمبود منابع مطالعاتی درباره نقاشی پشت شیشه است. اگر عده زیادی این کار ثبت وقایع تاریخی را انجام دهند برای آینده، کمبود منابع نخواهیم داشت. آن زمان است که پژوهشگران با دست بازتری مسایل امروز را بررسی می‌کنند.
آیا در حال حاضر افرادی هستند که این کار ثبت را انجام دهند؟
تعدادی از دوستانم این کار را شروع کرده‌اند که البته هنوز در آغاز کار هستند. با این وجود اگر کمی دقت کنید؛ اخبار و اطلاعات مربوط به نقاشی پشت شیشه در این چند سال انعکاس خوبی یافته است. یعنی در سایت‌های خبری با اطلاعاتی در ارتباط با نقاشی پشت شیشه روبرو می‌شویم. این کمکی است که رسانه به این هنر کرده است و می‌توانیم بگوییم نخستین قدمی است که برای ثبت وقایع برداشته شده است.
دوران حال حاضر با زمان گذشته چه تفاوتی از نظر ثبت وقایع دارد؟
امروز با انفجار اطلاعات روبرو هستیم. امروز تولید اطلاعات و انتشار آن در سطح انبوه است. در گذشته رسانه‌ها محدودیت‌های زیادی داشتند. به همین دلیل رسانه‌های جدید به راحتی می‌توانند کار ثبت تاریخ شفاهی را انجام دهند و در راه نشر آن به وظیفه خود عمل کنند.
با وجود صحبت‌هایی که شد، آینده را چگونه می‌بینید؟
همانطور که گفتم رسانه‌های نوین اطلاعات را در سطح انبوه ثبت و منتقل می‌کنند. به همین دلیل کوچکترین حرکت ما زیر زره‌بین است. پس بهتر است هرچه بیشتر و بهتر کار کنیم تا نامی نیک از خود به جا بگذاریم.
انتهای پیام/460
